osmanlı'dan beri tekne ve gemi yapılan ilçe kurucaşile

Osmanlı Donanması'na gemiler, çektirmeler, takalar yapılan Kurucaşile'de tekne yapımı, 600 yıldır babadan oğula geçen bir meslek olarak sürüyor.

Kurucaşile'de motor sesleri, çekiç sesleri eksik olmuyor, kadınlar sokak aralarında sebze satıyor, balıkçılar ise tekne yapıyor.

Kurucaşile'de çok sayıda çadır tekne atölyesi var ve bu atölyelerde de ellerinde plan ve proje bile olmadan tekne ustaları çalışıyor.

Hasan usta, 30 yıldır tekne yapıyor. Eskiden çektirmelerin yapıldığı Kurucaşile'de bugünlerde motor ve kayıklar yapılıyor.

Atölyede bir yanda tekne omurları kesiliyor, bir yanda boya yapılıyor ve diğer yanda ise yeni bir tekne yapımına başlanıyor.

Eskiden 3-4 ayda bir tekne yapılırken bugün teknik gelişmelerle ayda bir tekne imal edilebiliyor. Hasan usta, "tekne yapımında en önemli nokta omurgaların bükülmesidir" diyor. Şu anda atölyede tamamen ahşap olan alamatra yapımı devam ediyor.

İlk önce omurga veya teknesi vuruluyor. Sonra somunları dikiliyor, dip döşekleri konuluyor. Teraziye alınıyor tekne ve sonra üst kısımda eğeni denen kaburgalar çıkarılıyor. Sonunda ise iç kısmın tahta traş işleri yapılıyor.

Kurucaşile'de tekne yapımıyla uğraşan Hasan usta, bana tekne projesi gösterseniz anlamam, bizim işimiz göz kararı olur diyor. "Müşteri, ne istediğini söyler ve biz de ona uygun tekneyi yaparız."

Tekne için yekpare ağaç bulabilmek ancak yılda bir olabilir. Bunun için ekleme yapmak zorundayız, yoksa yılda bir tekne ile karın doyar mı diyor, Hasan usta.

Çoğunlukla yaz aylarında yapılan tekneler daha iyi oluyor. İlkbaharda aletler kuruduğu için baharda teslim edilen tekneler daha iyi oluyor. Karadeniz'in tekneleri ile Ege'nin tekneleri farklı oluyor. Ege bölgesinin tekneleri ayrı, daha büyük tekneler oluyor.

Hasan usta, "Arabaya benzemez bu. Yapılan teknelerin ömrü iyi bakarsanız 40 yıl gider." diyor. Teknenin her yıl karaya çekilmesi, boyanması gerekiyor. Bozulmalar varsa bunların yılda bir tamir edilmesi gerekiyor.

"Denizden anlamadıktan sonra sürmesini bilsen ne olur ? Tekne kullanacaksan denizi bileceksin."

74 yaşındaki Ali usta, Kurucaşile'nin en eski tekne ustası. Ali usta, gençliğinde çektirme denilen yük gemilerini yaparmış.

Artık küçük kayıklar yapıyor. Ali usta, eski aletlerle çalışmaya alıştığı için hala eski yöntemlerle kayık yapımına devam ediyor.

"Çektirmecilik zamanında, elektrikli aletler yoktu. Balta, keser, testere, rendeler hep el aletleri vardı. El aleti dışında bir şey kullanılmazdı. Şimdi çeşit çeşit aletler var. Bu yüzden çocuklarım benden daha üstün." diyor, Ali usta.

Mustafa usta, ailenin üçüncü kuşak tekne ustası. Kurucaşile'de çocuklar araba yerine teknelerle oynayarak büyüyor ve beş çocuktan birisi de büyüyünce tekne ustası oluyor.

Kurucaşile kayıklarının özelliği; kestane ağacından yapılması ve kendinden kıvrık, eğri yapılı ağaçların kullanılması.

Büyük kayıklarda meşe veya kestane ağacı kullanılırken, küçük kayıklarda mutlaka kestane tercih ediliyor. Hem dayanıklı olması hem de çivilerin tutması yönünden kestane ağacından yapılmış bir kayık 40-50 yıl dayanabiliyor.

Aykut usta ve kardeşi, beraber akşamları küçük tekneler yapıyorlar. Gündüzleri Hasan ustanın yanında çalışıyorlar.

Aykut usta, "şu anda 4-5 metrelik tekne yapabilirim. Daha büyüklerini yapabilmek için daha zaman gerek" diyor. Doğrama, marangozluk ile teknecilik apayrı işlerdir. "Yaptığımız işler bize gurur veriyor" diyor, Aykut usta.

Çektirme 150-200 tonluk yük gemisidir. İki tarafı da, baş kısmı kıç kısmına benzeyen ağaç yapılı gemilerdir. Eskiden başka tekneler olmadığı için hep çektirmeler kullanılıyomuş. Şimdi sac yapılı büyük yük gemileri var, kimse de çektirmeyi kullanmak istemiyor.

Ağaç yapılı yük gemilerine sigorta da yapılmadığı için mal sahipleri çektirmeyi kullanmayı tamamen terk etmiş.

Ali usta, bugüne dek 400 kadar tekne yaptığını söylüyor. 250-300 tonluk çektirmeler yapılırmış, Kurucaşile'nin hemen her tarafında çektirme yapılırken, bugün yapılmıyor.

El takımları, toköz rendeler, kuyruk rendeler, bıçkı rendeleri, baltalar, ayak keserleri; yerlerini hep motorlu aletlere bırakmış.

Yapım: Ayşe Öksüz Kanal B Turkiye

Kamera: Koray Sesal

Kurgu: Nisa Kasapoğlu

Ustalar: Hasan Büyükböcek / Ali Büyükböcek / Mustafa Büyükböcek / Aykut Tomruk

Kurucaşile Bartın

Yayın Tarihi: 20-27.Kasım.2007